Ο σακχαρώδης διαβήτης προέρχεται από την ελληνική λέξη Διαβήτης - «διαβαίνω» - και τη λατινική λέξη mellitus- «γλυκός σαν μέλι» - υποδεικνύοντας τα κύρια συμπτώματα του διαβήτη, σάκχαρο στα ούρα.
Χαρακτηριστικό του σακχαρώδους διαβήτη είναι τα αυξημένα επίπεδα σακχάρου στο αίμα, τα οποία προκαλούνται από πολύ μικρή ή καθόλου παραγωγή ινσουλίνης. Στην αντίσταση στην ινσουλίνη, (η οποία λαμβάνει χώρα κυρίως σε διαβήτη τύπου 2), ο οργανισμός παράγει αρκετή ινσουλίνη αλλά δεν μπορεί να τη χρησιμοποιήσει.
Οι υδατάνθρακες που καταναλώνονται με τη διατροφή μετατρέπονται σε γλυκόζη μέσα στον οργανισμό. Αυτή η γλυκόζη είναι η κύρια πηγή της ενέργειας του σώματος για όλες τις φυσιολογικές μεταβολικές διεργασίες.Κυκλοφορεί ελεύθερα στο σώμα για να χρησιμοποιηθεί από τα κύτταρα του οργανισμού.Από την άλλη πλευρά η γλυκόζη που δεν χρησιμοποιείται, αποθηκεύεται στο ήπαρ και τους σκελετικούς μύες με τη μορφή γλυκογόνου,απ’ όπου μπορεί να απελευθερωθεί οποιαδήποτε στιγμή.
Η ορμόνη ινσουλίνη, η οποία σχηματίζεται στα β-κύτταρα του παγκρέατος και απελευθερώνεται στην κυκλοφορία του αίματος, είναι μια βασική ουσία γι’ αυτή τη διαδικασία. Επιτρέπει, αφενός, τη μεταφορά γλυκόζης σε μύες, λίπος και ηπατικά κύτταρα, και από την άλλη ρυθμίζει την απελευθέρωση γλυκόζης από το ήπαρ. Η ινσουλίνη ρυθμίζει τα επίπεδα του σακχάρου στο αίμα. Δεν υπάρχει άλλη ορμόνη που μπορεί να αναλάβει αυτό το έργο.
Στο σακχαρώδη διαβήτη, η έλλειψη της ινσουλίνης είναι η αιτία που το σώμα δεν μπορεί να μεταβολίσει σωστά τους υδατάνθρακες που παίρνει απο τις τροφές. Ο οργανισμός στερείται ενέργειας κι έτσι αρχίζει να καταβολίζει λίπος. Τα προϊόντα αποικοδόμησης των λιπαρών οξέων, γνωστά ως κετόνες ή κετονικά σώματα, οδηγούν σε δηλητηρίαση του οργανισμού, αν η ανεπάρκεια ινσουλίνης δεν αντιμετωπιστεί όσο το δυνατόν συντομότερα.
Η διάγνωση του διαβήτη γίνεται με μέτρηση των επιπέδων σακχάρου στο αίμα. Τα όρια είναι περίπου 95-110 mg / dl σε γλυκόζη νηστείας, και όχι περισσότερο από 140 mg / dl δύο ώρες μετά το φαγητό (μετρώντας τριχοειδικό αίμα από την άκρη των δακτύλων). Το είδος της θεραπείας εξαρτάται από το βαθμό και τον τύπο της νόσου.